Парады псіхолага

Калі нецэнзурнае слоўца вылятае з вуснаў дзіцяці, хочацца неадкладна яго перапыніць, асудзіць. Такая імпульсіўная рэакцыя часта не дасягае мэты, хутчэй наадварот, падагравае цікавасць малых дзяцей да падобнай лексікі. І ўсё ж не варта паддавацца пачуццю гневу, разгубленасці ці бездапаможнасці. Паспрабуем пашукаць іншыя шляхі.

Чаму дзеці лаюцца?

Калі дзіця толькі авалодвае роднай мовай, усе словы для яго - новыя і цікавыя. Яму незразумела, чаму адны словы можна ўжываць заўсёды і ўсюды, а іншыя гаварыць забараняецца. Паступова ён засвойвае: дарослыя вельмі эмацыйна рэагуюць на такія словы. Часам смяюцца, часам вельмі моцна сярдуюць. Тады лаянкавае слова становіцца яшчэ больш прыцягальным для дзіцяці. Бо з яго дапамогай можна прымусіць бацькоў разгубіцца, раззлавацца, нават пасмяяцца. Гэта значыць атрымаць ладную порцыю ўвагі.

Як рэагаваць? Адназначна, але не бурна. Падкрэсліць - у нашай сям'і гэтыя словы ўжываць не прынята, выхаваныя людзі так не кажуць. А калі немаўля зноў паўторыць лаянкавае слова? Ізноў прадэманструйце, што вы незадаволены і засмучаны. Калі дзіця давярае вам і ў сям'і прынята паважаць пачуцці іншых, неўзабаве новыя словы страцяць для яго прыцягальную афарбоўку.

Часам дзіця можа выкарыстоўваць ненарматыўную лексіку для сцвярджэння сваёй сілы, перавагі над іншымі дзецьмі. Бо яно бачыць, што некаторыя дарослыя губляюцца ці палохаюцца, калі чуюць лаянку. Нярэдка брыдкаслоўе - гэта яшчэ і праява агрэсіўнасці. Растлумачыце дзіцяці, што для большасці людзей лаянка - праява зусім не сілы, а бяссілля. Зацвердзіцца ў вачах акружаючых можна і іншымі спосабамі, значна больш надзейнымі і прымальнымі.

У вызначаным узросце - каля чатырох гадоў і старэйшым - дзеці пачынаюць праяўляць павышаную цікавасць да сваіх палавых органаў, да будовы цела хлопчыкаў і дзяўчынак, да працэсу нараджэння дзяцей. Не выключэнне, што лаянкавыя словы, звязаныя з сэксуальнай сферай, яны чуюць ад дзяцей старэйшых, больш "дасвечаных". Рэакцыя дарослых бывае ў гэтым выпадку вельмі цвёрдая, якая асуджае. Тады дзіця, магчыма, пачне ўспрымаць усё, што звязана з гэтай сферай, як бруднае, сорамнае. Раскажыце дзіцяці ў даступнай для яго форме пра нараджэнне дзяцей. Пакарыстайцеся добрай дзіцячай літаратурай па гэтых пытаннях.

Як паводзіць сябе, калі лаецца маленькае дзіця?

·        Не надаваць яму павышанай увагі ў гэты момант.

·        Не паводзіць сябе агрэсіўна ў адносінах да немаўляці, які сказаў лаянкавае слова, не лаяць і не караць яго.

·        Калі маленькае дзіця спажыло лаянкавыя словы пры старонніх, коратка перапрасіце за яго і змяніце тэму гутаркі; паспрабуйце, каб гэты інцыдэнт не перайшоў у шумны разгляд з удзелам іншых дарослых.

А калі вы чуеце лаянку ад старэйшых дзяцей ці падлеткаў?

Не выключэнне, што грубіянства - гэта рэакцыя на вызначаную сітуацыю. Гэта можа быць незадаволенасць адносінамі з кімсьці з дарослых у сям'і ці з братамі, сёстрамі. Тады лаянка - гэты сродак прыцягнуць да сябе ўвага ці адпомсціць за прычыненыя крыўды. Вядома, у такім разе трэба паспрабаваць нармалізаваць гэтыя адносіны.

У падлеткавым узросце праблема нецэнзурнай лексікі можа ўстаць з новай сілай. Бо ў вачах падлетка брыдкаслоўе - гэта праява незалежнасці, здольнасці не падпарадкавацца забаронам, гэта значыць знак даросласці. Акрамя таго, знак моўнай прыналежнасці да групы аднагодкаў, маўленчай моды. Часам перайманне кумірам, напрыклад, папулярных тэлевядучых і г.д.

Звычайна грубіянская лаянка - гэта не адзіная праблема адносін падлетка з бацькамі. Калі не страчаны ўзаемны давер, разуменне, калі дарослыя прызнаюць новы статут свайго дзіцяці, такія спосабы самасцвярджэння яму папросту не патрэбныя.

Зразумела, што мы не ў сілах ізаляваць сваё дзіця ад навакольнага асяроддзя, дзе мацюк гучыць з тэлеэкрана ў гаворках палітыкаў і ўхваляецца вядомымі філолагамі і іншымі знаўцамі. Імунітэт да брыдкаслоўя прышчапляецца ў сям'і.

Пастарайцеся, каб дзіця не чула падобныя словы ў сям'і. Дарослы можа вылаяцца ад нечаканасці ці ў сэрцах - напрыклад, стукнуўшыся аб вугал стала ці ўбачыўшы, як мяч уляцеў у вароты любімай футбольнай каманды. А сын ці дачка былі ў гэты момант побач!

Трэба вырашыць для сябе: калі нельга лаяцца бруднымі словамі, забарона павінна распаўсюджвацца на ўсіх членаў сям'і. Не забывайце: гледзячы на бацьку, дзеда ці старэйшага брата, хлопчык засвойвае мужчынскія стэрэатыпы паводзін.

Самая моцная “прышчэпка” ад брыдкаслоўя - агульная культура маўлення ў сям'і. Паважаеш сябе і суразмоўцу, валодаеш роднай мовай - няма патрэбы "ўпрыгожваць" сваю гаворку нецэнзурнымі слоўцамі. Ці ўстаўляць іх, калі двух слоў не можаш звязаць.